autor : Rafał Wietrzyński
Pomniki i tablice okolicznościowe Świebodzic
W wielu miejscach i zakątkach dzisiejszych Świebodzic znajdują się zabytkowe pomniki i tablice okolicznościowe, które z całą pewnością wpływają na koloryt i specyfikę architektoniczną naszego miasta. Pierwsze zabytki tego rodzaju zaczęto fundować na terenie Świebodzic już w XIX stuleciu. Były to zazwyczaj pomniki związane z kultem bohaterów wojennych i mieszkańców tych okolic, którzy zginęli w wielu konfliktach zbrojnych tamtej epoki. Nieco później zaczęły się tu także pojawiać tablice pamiątkowe poświęcone wybitnym postaciom historycznym oraz osobistościom życia kulturalnego i społecznego, które w jakiś sposób związały się z naszym miastem. Do najbardziej znaczących i wyróżniających się pomników i tablic okolicznościowych, które zachowały się bądź istniały kiedyś na terenie naszego miasta i w jego najbliższych okolicach można dziś zaliczyć :
Pomnik poświęcony ofiarom wojny austriacko-pruskiej z 1866 r. Znajduje się na terenie cmentarza komunalnego przy ulicy Wałbrzyskiej (nieopodal rodzinnego grobowca Kramstów). Pomnik ten uroczyście poświęcono 3 lipca 1870 r. W sumie jest na nim wyrytych 31 nazwisk poległych żołnierzy (20 Austriaków, 10 Prusaków i 1 żołnierz saski), którzy zmarli w lazarecie wojskowym jaki został utworzony w Świebodzicach w 1866 r. podczas trwającego wówczas konfliktu zbrojnego.
Pomnik poświęcony ofiarom wojny austriacko-pruskiej z 1866 r. (szkic M. Bednarczyk)
Pomnik poległych w wojnie 1870/1871. (niem. Kriegerdenkmal für die Gefallenen der Einigungskriege 1870/71). We wrześniu 1875 r. oddano do użytku w Cierniach nowy teren pod pochówki zmarłych (obecnie cmentarz należący do parafii pw. NMP). Niedługo potem odsłonięto na nim pomnik ku czci poległych mieszkańców wsi (żołnierzy i oficerów), którzy zginęli w wielkim konflikcie zbrojnym tego okresu: wojnie prusko-francuskiej z lat 1870-1871. Pomnik ten, w formie obelisku z krzyżem, przetrwał do dnia dzisiejszego. Wyryto na nim nazwiska 5 żołnierzy, mieszkańców wsi Ciernie. Są to: E. Gerlitscheke, W. Hannig, A. Schubert, C. Seeliger oraz W. Willer.
Warto tu też wspomnieć, że na terenie cmentarza w Cierniach znajdował się też (do lat 70-tych XX w.) inny pomnik wojenny, poświęcony żołnierzom obcych narodowości, którzy zginęli na frontach I wojny światowej. Niestety do dnia dzisiejszego nie pozostał po nim żaden ślad.
Pomnik poległych w wojnie 1870/1871 na Cierniach
Tablica J.W. Goethego na Cierniach. W 1890 r. niemieckie społeczeństwo Cierni – w stulecie odwiedzin wsi przez Johanna Wolfganga Goethe – postanowiło na ścianie domu (obecnie posesja nr 132a) odsłonić pamiątkową tablicę z napisem: hier wohnie Goethe vom 2-8 Aug. 1790 (tutaj mieszkał Goethe od 2 do 8 sierpnia 1790 r.). Tablica ta zaraz po wojnie zniknęła ze ściany domu i przeleżała długi czas na poddaszu budynku. Dopiero w latach 80-tych XX w. została odnaleziona i ponownie przytwierdzona do frontowej ściany oficyny. Tradycja głosi, że wielki poeta niemiecki, podczas swojego krótkiego pobytu na terenie wsi, napisał jeden ze swoich poematów: Obóz polowy na Śląsku.
Warto tutaj podać (jako ciekawostkę!), że tablica informująca o pobycie Goethego w Cierniach została wykonana na tablicy nagrobnej, która wcześniej należała do niejakiego Gotliba Vogta, żyjącego w latach 1790-1868. Świadczy o tym zachowana inskrypcja na tylnej stronie tablicy: 1790-1868 Gotlib Vogt.
Dom J.W. Goethego na Cierniach, z widoczną wmurowaną pamiątkową tablicą po lewej stronie.
Pomnik Zwycięstwa w Świebodzicach. 15 października 1893 r. na tzw. Neumarkt (obecnie Plac Jana Pawła II) odsłonięto okazały Pomnik Zwycięstwa (niem. Kriegerdenkmal), upamiętniający żołnierzy poległych na frontach kampanii wojennych prowadzonych przez Królestwo Prus w latach 1864-1871. Pomnik zwieńczony był postacią skrzydlatej bogini wojny – Nike. Uchodził on również za symbol rzeźby modernistycznej w przedwojennych Świebodzicach. Niestety zabytek ten nie dotrwał do naszych czasów. Tradycja głosi, że został zaraz po wojnie rozjechany czołgami.
Jako ciekawostkę warto tu podać fakt, iż na okoliczność odsłonięcia dawnego Pomnika Zwycięstwa, ówczesne władze naszego miasta wybiły również okazały medal z tej okazji.
Nieistniejący już dziś okazały Pomnik Zwycięstwa
Obelisk ppłk Louisa v. Normanna. Poniemiecka kronika Świebodzic podaje, że w 1895 r. postawiono na terenie dawnej przedwojennej promenady spacerowej (obecnie ul. Kasztanowa) pomnik ku pamięci ppłk Louisa von Normanna (1829-1895), który uchodził za jednego z założycieli, a następnie był przez wiele lat przewodniczącym świebodzickiego Towarzystwa Upiększania Miasta. Towarzystwo to, powołane do życia w 1879 r., odgrywało bardzo istotną rolę życiu kulturalnym dawnych Świebodzic (dbało o walory estetyczne tych okolic). Niestety sam pomnik poświęcony naszemu bohaterowi obecnie znajduje się w nie najlepszym stanie. Posadowiony na niewielkim kamiennym cokole, zachował w sobie znikomą formę dawnej inskrypcji, która jest dziś dość trudna do odczytania.
Zniszczony przez czas obelisk ppłk Louisa v. Normanna przy ul. Kasztanowej w Świebodzicach
Pomnik Eduarda von Kramsta. W 1899 r. postanowiono uroczyście odsłonić w Świebodzicach - w ogrodzie dawnej strzelnicy Związku Strzeleckiego przy obecnej ul. Wałbrzyskiej - pomnik z popiersiem Eduarda von Kramsta. Był to wyraz wdzięczności za liczne fundacje i gesty dobroczynne jakie poczyniła rodzina von Kramsta na rzecz mieszkańców Świebodzic.
Wielki ród przemysłowców - von Kramsta - uchodził w XIX wieku za jedną z najbardziej wpływowych rodzin w dziejach Dolnego Śląska. W samych Świebodzicach byli oni właścicielami m.in. kilku fabryk włókienniczych, w których pracowała znaczna część ówczesnych mieszkańców tych okolic. Jednym z głównych przedstawicieli rodu był Eduard von Kramsta (1810-1875), który dzięki swojej ogromnej fortunie mógł poczynić kilka znaczących inwestycji na rzecz swoich rodzinnych Świebodzic (m.in. w 1874 r. podarował miastu nowe budynki szpitalne). Wdzięczne władze uhonorowały go w zamian tytułem honorowego obywatela miasta, a także ufundowały mu pośmiertnie pomnik, który niestety nie dochował się do naszych czasów.
Zdjęcie przedstawiające Festyn Strzelecki w przedwojennych Świebodzicach. U dołu fotografii widoczny pomnik Eduarda Kramsta. Jest to prawdopodobnie jedyny znany wygląd pomnika
Powiększony fragment powyższego zdjęcia - pomnik
Obelisk ku czci poległych bohaterów. Został odsłonięty na terenie Pełcznicy w 1924 r. w/g projektu budowniczego Heubnera. Obecnie znajduje się w nienajlepszym stanie. Widnieje na nim ślad po owalnej tablicy. Dzisiaj obelisk ten można oglądać w okolicy ronda, przy skrzyżowaniu ul. Kasztanowej, Wł. Sikorskiego i Ofiar Oświęcimskich.
Pomnik poległych żołnierzy przy ul. Kasztanowej
Pomnik i tablica upamiętniająca poległych uczniów Wyższej Szkoły Realnej. W 1920 r. na terenie Szkoły Realnej w Świebodzicach (obecnie SP nr 3 przy ul. Świdnickiej) odbyły się uroczystości odsłonięcia pomnika poświęconego pamięci uczniów tutejszej placówki, którzy zginęli na frontach I wojny światowej. Rok później (w 1921 r.) podobna uroczystość odbyła się w auli tutejszej szkoły, gdzie odsłonięto tablicę z nazwiskami poległych uczniów. Po 1945 r. obie tablice (ta z pomnika oraz z auli) zostały zdemontowane i zlikwidowane. Dopiero w latach 80-tych XX wieku pozostałości po dawnym obelisku posłużyły do ponownych uroczystości szkolnych. Tym razem na cokole pomnika odsłonięto tablicę z popiersiem poety Władysława Broniewskiego (1897-1962), patrona SP nr 3. (tablica ta nie zachowała się również do naszych czasów).
Tablica upamiętniająca poległych uczniów Wyższej Szkoły Realnej w Świebodzicach, ufundowana w 1921 r.
Pozostałości po dawnym pomniku, który był poświęcony pamięci poległych uczniów dawnej Wyższej Szkoły Realnej (1920 r.)
Pomniki i tablice pamiątkowe ku pamięci poległych w I wojnie światowej. 24 września 1922 r. odbyła się w Cierniach podwójna uroczystość. Najpierw w miejscowej kaplicy cmentarnej odsłonięto tablicę z wyrytymi nazwiskami 111 mieszkańców wsi, którzy zginęli na frontach I wojny światowej. Natomiast nieco później, w centrum miejscowości, postawiono okazały pomnik poświęcony poległym w działaniach wojennych żołnierzom. Wokół pomnika posadzono także pamiątkowe drzewa, które rosną tu do dziś. W swojej pierwotnej formie pomnik dotrwał do 1970 r. Wówczas to postanowiono zdemontować niemiecką tablicę z nazwiskami zmarłych, a na jej miejscu przytwierdzono nową płytę upamiętniającą 25 rocznicę powstania OSP w Cierniach. Napis na tablicy brzmi: 1945-1970, w rocznicę powstania Ochotniczej Straży Pożarnej, społeczeństwo Cierni, 27.9.1970.
Pomnik poświęcony mieszkańcom Cierni, poległym na frontach I wojny światowej. Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło w 1922 r.
Warto tutaj wspomnieć, że podobne uroczystości – ku chwale poległych na frontach I wojny światowej - odbywały się także w Świebodzicach. Na przykład w lutym 1922 r. we wnętrzu tutejszej świątyni ewangelickiej (obecnie kościół św. Piotra i Pawła) wmurowano 2 tablice poświęcone 354 duchownym ewangelickim, którzy zginęli w I wojnie światowej. Natomiast w maju tego samego roku, w miejskim ratuszu, ówczesne władze miasta odsłoniły 3 tablice pamiątkowe z 245 nazwiskami mieszkańców Świebodzic, którzy ponieśli śmierć w działaniach wojennych z lat 1914-1918. 2 lata później – w 1924 r. – odsłonięto również pomnik ku czci poległych w I wojnie światowej w parku miejskim (przy obecnej ulicy Żwirki i Wigury). Niestety pomnik ten nie dotrwał do naszych czasów. Jego pozostałości zostały nie tak dawno usunięte podczas budowy miejscowego amfiteatru.
Pomnik ku czci poległych w I wojnie światowej, odsłonięty w 1924 r. w Parku Miejskim w Świebodzicach (zdjęcie sprzed 1945 r.)
Tablica pamiątkowa ku czci Eduarda Bechera. W 1932 r. odsłonięto w Świebodzicach ( przy obecnej ul. Sienkiewicza 25) pamiątkową tablicę poświęconą świebodzickiemu poecie Carlowi Gustavowi Eduardowi Becherowi (1841-1896). Tablica została wmurowana w ścianę kamienicy, w której się urodził miejscowy dramaturg i poeta. W swoich rodzinnych Świebodzicach Becher spędził blisko 20 lat swojego życia. W 1861 r. przeniósł się do nieodległej Głuszycy Górnej, gdzie był zatrudniony jako wiejski nauczyciel. Następnie – od 1865 r. – pracował i mieszkał w pobliskim Wałbrzychu. W historii literatury niemieckiej zapisał się przede wszystkim jako autor znakomitego poematu: O du Heimat, lieb und traut („Ojczyzno moja kochana i wierna”), w którym okazał swoją największą miłość i uwielbienie do wałbrzyskiej ziemi. Tablica poświęcona Eduardowi Becherowi niestety nie zachowała się do naszych czasów. Prawdopodobnie padła ofiarą wojennej zawieruchy.
Niewielka kamienica przy ul. Sienkiewicza 25 w Świebodzicach, w której przed laty urodził się wybitny poeta niemiecki Eduard Becher
Pomnik Marcina Lutra. Został ufundowany przez wspólnotę ewangelicką w Świebodzicach i postawiony w dniu 31 maja 1934 r. przy dzisiejszej posesji przy ul. Wiejskiej 1. Jego uroczyste odsłonięcie odbyło się natomiast 1 lipca 1934 r. Na obelisku tym, poza sylwetką reformatora Kościoła, wyryto również inskrypcję w języku niemieckim: Ein Feste Burg, is unser Gott (Naszą ostoją jest nasz Bóg). Pomnik ten nie przetrwał do naszych czasów.
Nieistniejący już pomnik Marcina Lutra, uroczyście odsłonięty w dniu 1 lipca 1934 r. przez wspólnotę ewangelicką w Świebodzicach. Pomnik ten znajdował się niegdyś w okolicach dzisiejszej ul. Wiejskiej (nieopodal kamienicy Bartschów).
Krzyż okolicznościowy w Pełcznicy. Na ulicy gen. Wł. Sikorskiego w Pełcznicy (nieopodal posesji nr 10) wznosi się metalowy krzyż na murowanym cokole postawiony tutaj w 1946 r. Jego fundatorami byli pierwsi polscy pionierzy na tych terenach oraz przedstawiciele Związku Młodzieży Wiejskiej. Poniżej krzyża umiejscowiona została niewielka tablica z inskrypcją: Boże błogosław naszej pracy, ZWM 1946 r.
Krzyż okolicznościowy przy ul. Sikorskiego
Tablica z okazji XXV-lecia powstania PRL. W październiku 1969 r. w murze przy wejściu do miejscowego ratusza ówczesne władze Świebodzic odsłoniły tablicę pamiątkową, na której wyryto czarnymi literami następującą treść: W XXV rocznicę powstania PRL, pamięci poległym w dniu 17 XII 1948 r., z rąk bandyty Wicherka, w obronie władzy ludowej, członkowi ORMO Czesławowi Skóra, pracownikowi SB Szmulowi Sztain. Tablica ta wisiała na ścianie ratusza aż do 1990 r. Następnie została usunięta.
Warto tutaj wyjaśnić, że zaraz po wojnie na terenie Świebodzic grasowało kilka grup przestępczych o różnorodnym obliczu. Jedną z nich była tzw. grupa Wicherka, która dokonała na terenie powiatu świdnickiego kilku akcji zbrojnych. W walce z nią zginęło m.in. dwóch ówczesnych funkcjonariuszy państwowych (milicjantów): Czesław Skóra i Szmul Sztain. Oczywiście ówczesne władze komunistyczne uczyniły z grupy Wicherka niebezpieczną „bandę”, ale tak naprawdę – wg współczesnych opracowań historycznych – uważa się ją obecnie za niepodległościowy oddział działający dawniej na tym terenie.
Kontrowersyjna tablica zawieszona w 1969 r. na ścianie Ratusza w Świebodzicach
Kamień pamiątkowy ku czci prof. S. Macko. Kamień pamiątkowy z tablicą, dla uczczenia pamięci prof. Uniwersytetu Wrocławskiego Stefana Macko, został ustawiony w 1973 r. Początkowo głaz (a raczej sama tablica) umieszczona była na dzisiejszym Placu Jana Pawła II (wówczas Plac 22-go Lipca), jednak z czasem został przeniesiony na teren obecnego Parku Miejskiego przy ul. Żwirki i Wigury, w którym znajduje się po dziś dzień.
Stefan Macko (1899–1967) był wybitnym polskim botanikiem, profesorem ekologii i geografii roślin Uniwersytetu Wrocławskiego. Badał roślinność Wołynia, a po 1946 r. poświęcił się badaniu roślinności Dolnego Śląska. Prowadzone przez niego prace naukowo – badawcze przyczyniły się m. in. do zorganizowania w naszym regionie ochrony przyrody i popularyzacji wiedzy o niej. Był również autorem wielu prac z tej dziedziny. Jego zasługą było także utworzenie w 1959 r. Karkonoskiego Parku Narodowego.
W 1999 r., w stulecie urodzin uczonego, odnowiono w naszym mieście, pamiątkowy kamień z tablicą (po zniszczeniu poprzedniego pomnika), na której zachowana treść napisu głosi: „Profesorowi Uniwersytetu Wrocławskiego, Stefanowi Macko 1899–1967, w dowód pamięci za wielkie zasługi w ochronie przyrody i piękna dolnośląskiej ziemi, społeczeństwo Świebodzic 1973”.
Kamień pamiątkowy ku czci S. Macko w Parku Miejskim w Świebodzicach
Pomnik (metalowa konstrukcja) na dawnym Placu 22-go Lipca. Na początku lat 70-tych XX wieku, na ówczesnym Placu 22-go Lipca w Świebodzicach, stanęła metalowa konstrukcja, której pomysłodawcą był Zbigniew Abel, plastyk z pobliskiego Wałbrzycha. Pomnik ten został prawdopodobnie wybudowany i zmontowany przez pracowników dawnych zakładów Predom-Termet. Jednak nie został on ciepło przyjęty przez mieszkańców miasta. Wielu ówczesnych świebodziczan określało go mianem „Zemsty Pana Boga za Rewolucję Październikową”. Pomnik ten istniał do 1976 r., a następnie został zdemontowany.
Metalowa konstrukcja na dawnym Placu 22-go Lipca w Świebodzicach
Pomnik Bojowników o Wolność i Demokrację. W 1979 r., na uroczystość obchodów 700-lecia Świebodzic, wzniesiono na ówczesnym Placu 22-go Lipca (obecnie Plac Jana Pawła II) monumentalny pomnik „Bojowników o Wolność i Demokrację”, którego autorką była rzeźbiarka Maria Bor. Rzeźba ta – nazywana niekiedy pomnikiem trzech żołnierzy – przedstawiała pilota, piechura i czołgistę. Pierwotnie pomnik miał nosić nazwę zwycięstwa nad faszyzmem. Wykonany w betonie miał ponad 5 metrów wysokości. Pomnik został zniszczony dokładnie 23 lipca 1991 roku. Autorkę rzeźby M. Bor poinformowano o tym w momencie jego demontażu. Wyraziła wówczas żal do władz miasta Świebodzic twierdząc, że znalazłaby nabywcę na tego typu pomnik bez konieczności jego niszczenia. Wytrzymałość pomnika z żelbetu oceniano na 150 lat, nie wytrzymał dwunastu.
Pomnik Bojowników o Wolność i Demokrację
Tablica ku czci Marszałka J. Piłsudskiego. Odsłonięta została w dniu 11 listopada 1988 r. przy kościele pw. św. Mikołaja w Świebodzicach. Uroczystość odsłonięcia tablicy wiązała się z 70-tą rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości. Tablica ufundowana została przez działaczy związkowych z zakładów pracy na terenie naszego miasta. Tablica przedstawia popiersie wielkiego Polaka oraz napis o treści: Wskrzesicielowi Polski Niepodległej, Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, w 70-tą rocznicę odzyskania niepodległości, Solidarność – Świebodzice.
Tablica pamiątkowa poświęcona Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu w Świebodzicach
Pomnik NMP przy kościele pw. św. Piotra i Pawła. Został ufundowany w 1994 r. przez wspólnotę parafialną na pamiątkę nawiedzenia świątyni przez kopię Cudownego Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Początkowo pomnik znajdował się na niewielkim placu, naprzeciwko głównego wejścia do kościoła. Kilka lat później został jednak rozebrany, a sama figura NMP została przeniesiona do jednego z zewnętrznych narożników świątyni.
Figura NMP przy kościele pw. św. Piotra i Pawła w Świebodzicach
Tablica pamiątkowa Związku Sybiraków. Ufundowana przez Związek Sybiraków w Świebodzicach i uroczyście odsłonięta w dniu 10 lutego 1999 r. na Placu Kościelnym przy parafii pw. św. Mikołaja. Napis na tablicy: Hołd Sybirakom. Ofiarom agresji sowieckiej w latach 1939-1956, zesłanym na Syberię, zamordowanym przez NKWD, zmarłym z mrozu, głodu i katorżniczej pracy, składają Ci, którym Bóg dał szczęście powrócić do Ojczyzny.
Tablica poświęcona Sybirakom w Świebodzicach
Tablica poświęcona Sybirakom oraz tablica ku czci Marszałka Józefa Piłsudskiego przy parafii św. Mikołaja w Świebodzicach
Pomnik Jubileuszu Roku 2000. Jest bez wątpienia jednym z najmłodszych zabytków tego rodzaju znajdującym się na terenie miasta. Został ufundowany przez mieszkańców Świebodzic w 1999 r., jako wyraz upamiętnienia Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 i wejścia w Trzecie Tysiąclecie. Pomnik, w kształcie wysokiego krzyża (wys. 7,5 m., rozpiętość ramion 3 m.) został postawiony przy wjeździe do Świebodzic (od strony Świdnicy, nieopodal stacji paliw). Krzyż wykonany został z unikatowego, białego granitu, a jego uroczystego poświęcenia dokonał Ordynariusz Diecezji Legnickiej ks. bp. Tadeusz Rybak (3 październik 1999 r.). Obiekt ten uważany jest za jeden z pierwszych tego rodzaju pomników na terenie Dolnego Śląska.
Krzyż Jubileuszowy z okazji Roku 2000 i wejścia w Trzecie Tysiąclecie
Tablica pamiątkowa w Rynku. W 2000 r., w dniu Święta Narodowego 3 Maja, ówczesne władze Świebodzic odsłoniły przed miejskim ratuszem marmurową tablicę, na której widnieje napis o treści: W hołdzie wszystkim Polakom, którzy walczyli i oddali swe życie za wolną i niepodległą Polskę.
Tablica pamiątkowa w Rynku ufundowana w dniu 3 maja 2000 r.
Pomnik Jana Mikulicza Radeckiego. W maju 2000 r. odbyło się w Świebodzicach naukowe sympozjum poświęcone 150 rocznicy urodzin wybitnego polskiego uczonego – Jana Mikulicza Radeckiego. Z tej to okazji nasze miasto doczekało się kolejnego pamiątkowego pomnika, przedstawiającego popiersie wielkiego lekarza. Uroczyste odsłonięcie pomnika – z udziałem władz miasta - odbyło się 20 maja 2000 r. na Placu Legionów Polskich (obecnie Plac Jana Pawła II). Obecnie pomnik ten znajduje się przed szpitalem miejskim w Świebodzicach, którego patronem jest właśnie nasz bohater.
Jan Mikulicz–Radecki (1850-1905) był światowej sławy chirurgiem. Profesorem wydziałów medycznych na uniwersytetach w Krakowie, Królewcu i Wrocławiu. Na ostatnie 10 lat swojego życia (od 1895 r.) związał się z naszym miastem, gdzie w pobliskiej Pełcznicy znajdował się jego dom, na ścianie którego w 2000 r. umieszczono pamiątkową tablicę informującą o pobycie wielkiego uczonego w tych okolicach. Na cmentarzu komunalnym w Świebodzicach zachował się także jego grób.
Pomnik poświęcony Janowi Mikuliczowi-Radeckiemu
Pomnik Jana Pawła II. 5 kwietnia 2005 r. odbyło się nadzwyczajne posiedzenie Rady Miejskiej w Świebodzicach, na którym władze miasta zadecydowały o przemianowaniu nazwy dotychczasowego Placu Legionów Polskich na Plac Jana Pawła II. Tutaj też – z datków mieszkańców Świebodzic – postanowiono wznieść okazały pomnik naszego wielkiego rodaka. Autorem świebodzickiego pomnika papieża został poznański rzeźbiarz – Andrzej Biernacki, natomiast materiał na jego wykonanie (olbrzymi blok granitu) ofiarował Stanisław Schmidt – właściciel kopalni granitu „Zimnik”. Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło 16 października 2005 r.
Pamiątki związane z papieżem Polakiem w Świebodzicach: Pomnik na Placu Jana Pawła II oraz pamiątkowa tablica przy pałacyku Caritas (więcej o pałacu TUTAJ).
Tablica okolicznościowa Jana Pawła II przy pałacyku Caritasu. Jej uroczyste odsłonięcie nastąpiło w dniu 28 kwietnia 2008 r. Napis na tablicy informuje nas, że: ks. dr Karol Wojtyła – Jan Paweł II – papież od 1978 do 2005 r., był Gościem Sióstr Szkolnych de Notre Dame w Świebodzicach w czasie wycieczki rowerowej. W dniu 5 września 1956 roku sprawował Mszę Św. w kaplicy domu.
Młody Karol Wojtyła, będąc w 1956 r. księdzem Diecezji Krakowskiej, odbył wycieczkę rowerową po Sudetach, której trasa zaczynała się w Bolesławcu i prowadziła przez Lwówek Śląski, Lubomierz, Mirsk, Świeradów Zdrój, Szklarską Porębę, Sobieszów, zamek na Chojniku, Jelenią Górę, Karpacz, Kowary, Kamienną Górę, Krzeszów, Szczawno Zdrój, Wałbrzych, Książ i kończyła się właśnie w Świebodzicach (w sumie wynosiła ponad 250 km i trwała 5 dni). Do naszego miasta przyszły papież zawitał 4 IX, gdzie spędził jedną noc w domu Sióstr Szkolnych ze Zgromadzenia de Notre Dame (obecnie pałac „Caritasu”). Tu również następnego dnia odprawił Mszę Św.
W 2008 r., w 52 rocznicę wizyty i spotkania przyszłego papieża w Świebodzicach, kardynał Henryk Gulbinowicz oraz biskup świdnicki Ignacy Dec dokonali uroczystego poświecenia pamiątkowej tablicy, której fundatorem byli dobrodzieje tutejszego zgromadzenia.
Tablica ku czci księdza kanonika Władysława Lorka. Wmurowana w ścianę kościoła pw. św. Mikołaja w Świebodzicach i uroczyście odsłonięta w 2009 r. Jej fundatorami było lokalne Bractwo św. Józefa, Koło Różańcowe oraz miejscowy przedsiębiorca Bogusław Krzysztofowicz. Tablica zawiera następującą treść: Ks. Kanonikowi Władysławowi Lorkowi, zasłużonemu proboszczowi parafii pw. św. Mikołaja w latach 1945-1984 (więźniowi politycznemu), w 25 rocznicę jego śmierci, wdzięczni parafianie.
Ksiądz Władysław Lorek (1911-1984) był pierwszym powojennym polskim proboszczem parafii pw. św. Mikołaja w Świebodzicach. Funkcję tą objął w listopadzie 1946 r. po niemieckim duszpasterzu Herbercie Jungnitschu. Prześladowany przez władze komunistyczne i więziony w latach 1949-1955 za swoje patriotyczne przekonania. Jeden z najbardziej popularnych i wyróżniających się duchownych w powojennych dziejach naszego miasta.
Tablica ku czci księdza kanonika Władysława Lorka
Dąb pamięci w Parku Miejskim. W kwietniu 2011 r. – w pierwszą rocznicę katastrofy smoleńskiej – została odsłonięta przez władze Świebodzic (w Parku Miejskim przy ul. Żwirki i Wigury), granitowa tablica pamiątkowa poświęcona ofiarom Zbrodni Katyńskiej i Katastrofy Lotniczej w Smoleńsku z dnia 10 kwietnia 2010 r. Obok tablicy posadzono także Dąb Pamięci, który ma być żywym pomnikiem przypominającym nam o tragicznych momentach w dziejach naszego narodu. Na tablicy znajduje się inskrypcja o treści: „A jeśli komu droga otwarta do Nieba, Tym, co służą Ojczyźnie.” Jan Kochanowski. DĄB PAMIĘCI poświęcony ofiarom Zbrodni Katyńskiej i Katastrofy Lotniczej w Smoleńsku 10.04.2010 r. Mieszkańcy Świebodzic 10 kwietnia 2011 r.
Pamiątkowa tablica poświęcona ofiarom Zbrodni Katyńskiej i Katastrofy Smoleńskiej w Parku Miejskim w Świebodzicach
Tablica Gustava Beckera w Rynku. 12 maja 2011 r. na Rynku w Świebodzicach odbyła się kolejna pamiątkowa uroczystość. Na ścianie kamienicy nr 27 odsłonięto tablicę ku czci Gustava Beckera (1819-1885), wybitnego zegarmistrza, który był prekursorem wielkiej gałęzi przemysłu zegarmistrzowskiego w Świebodzicach. Odsłonięcia pamiątkowej tablicy dokonał Burmistrz Miasta Bogdan Kożuchowicz. Udział w uroczystości wzięli także przedstawiciele Towarzystwa Miłośników Świebodzic. Tablica ta upamiętnia bardzo ważne historyczne wydarzenie w dziejach Świebodzic, a umieszczony na niej napis, w dwóch językach (polskim i niemieckim), brzmi następująco: W tym domu Gustav Becker 2 maja 1850 r. założył manufakturę produkującą zegary.
Gustav Becker – jak akcentował podczas tej uroczystości burmistrz Bogdan Kożuchowicz - to wyjątkowa postać w historii Świebodzic. Zasługuje na pamięć i podtrzymywanie wiedzy o jego osiągnięciach. Cieszę się, że w mieście pojawi się koleiny utrwalony ślad wspaniałego zegarmistrza.
Tablica pamiątkowa ku czci Gustava Beckera na świebodzickim Rynku
Tablice informujące o lokalizacji dawnych bram miejskich. W trakcie prac rewitalizacyjnych starówki Świebodzic (w 2013 r.), w chodnikach na ulicy H. Sienkiewicza oraz B. Prusa wmurowano pamiątkowe tablice, które informują dzisiejszych mieszkańców miasta o dawnej lokalizacji średniowiecznych bram miejskich. Na ulicy Sienkiewicza jest to tablica poświęcona tzw. Bramie Bolkowskiej, natomiast na ulicy B. Prusa – Bramie Strzegomskiej. Na obu granitowych tablicach widnieje treść: Lokalizacja Bramy Bolkowskiej z XV wieku (ul. Sienkiewicza) oraz Lokalizacja Bramy Strzegomskiej z XV wieku (ul. Prusa).
Pamiątkowa tablica przy ul. B. Prusa poświęcona lokalizacji średniowiecznej Bramy Strzegomskiej z XV wieku
Tablica Ludwika Paluszaka. W styczniu 2014 r. odbyło się posiedzenie Rady Miejskiej Świebodzic, na którym podjęto uchwałę o nadaniu stadionowi miejskiemu imienia Ludwika Paluszaka (1920-2010). Był on wybitną postacią w historii świebodzickiego sportu, a zarazem znanym działaczem i wielkim propagatorem piłki nożnej w naszym mieście. W tym też celu, podczas odbywającego się Jubileuszu 110-lecia Piłki Nożnej w Świebodzicach (2 maja 2014 r.), nad wejściem na teren miejskiego stadionu, przytwierdzono pamiątkową tablicę z herbem Świebodzic i napisem: Stadion Miejski w Świebodzicach im. Ludwika Paluszaka. Ludwik Paluszak 1920-2010, zasłużony dla miasta Świebodzic, wybitny piłkarz i trener, wychowawca młodzieży.
Tablica pamiątkowa przy stadionie miejskim w Świebodzicach poświęcona pamięci Ludwika Paluszaka
Kamienie graniczne. W 2011 r., podczas prac remontowych przy rewitalizacji przejścia pomiędzy ulicami Prusa i Krasickiego w Świebodzicach, natrafiono na ciekawy kamień z XIX stulecia z wyrytymi na nim literami: C.F. (Civitas Freiburg – miasto Świebodzice). Jak twierdzą niektórzy miłośnicy tych okolic, jest to jeden z wielu kamieni granicznych, które niegdyś zostały porozstawiane na obrzeżach naszego miasta. Wytyczano nimi dawne granice administracyjne Świebodzic. Warto tutaj wspomnieć, że tego rodzaju pamiątek znajduje się co najmniej kilka w najbliższej okolicy miasta (np. w rejonie Góry Szubienicznej przy ul. Sportowej, w lesie pomiędzy Świebodzicami i Cieszowem czy też na obrzeżach Pełcznicy – w pobliżu stawu poleśnickiego).
Kamień graniczny z inicjałami „C.F.” (Civitas Freiburg), odkryty podczas prac rewitalizacyjnych starówki Świebodzic w 2011 r.
Tablica Emila Krebsa. 5 maja 2016 r. odbyła się w Świebodzicach kolejna uroczystość. Tym razem dotyczyła ona odsłonięcia pamiątkowej tablicy ku czci wielkiego poligloty Emila Krebsa (1867-1930), który urodził się w naszym mieście. Wybitny świebodziczanin doczekał się marmurowego napisu na budynku Szkoły Podstawowej nr 3 przy ul. Świdnickiej (dawna Szkoła Realna), którego treść brzmi następująco: W latach 1878-1880 uczniem tej szkoły był, urodzony w Świebodzicach, genialny poliglota Emil Krebs. W lokalnej uroczystości wzięło udział wielu zaproszonych gości, w tym przedstawiciele lokalnych władz.
Emil Krebs (ur. 15 listopada 1867 w Świebodzicach, zm. 31 marca 1930 w Berlinie) jest obecnie uważany za jednego z najwybitniejszych poliglotów wszech czasów. Przypuszcza się, że udało mu się opanować do stopnia biegłości 68 języków (a w sumie posługiwał się około 120 językami). Nasz bohater przez dwa lata uczęszczał do Szkoły Realnej w Świebodzicach, a następnie do gimnazjum w pobliskiej Świdnicy. Świebodziczanin znaczną część swojego życia spędził na placówce w Chinach, gdzie pracował w roli tłumacza przy niemieckim poselstwie w Pekinie. Obecnie dużo mówi się o tzw. metodzie Krebsa w odniesieniu do nauki języków obcych. Polega ona na przyswojeniu pewnych schematów, które są używane automatycznie i naturalnie w późniejszej rozmowie w obcym języku.
Krzyż misyjny. Jest nazywany też Krzyżem Męki Pańskiej. Obecnie znajduje się przy parafii pod wezwaniem św. Mikołaja w Świebodzicach. Ufundowany został w 1961 r.
Literatura:
1. R. Wietrzyński: Śladami świebodzickich zabytków, Świebodzice 2015
2. www.dolny-slask.org.pl
Przygotował : Matthias, tekst, zdjęcia i grafiki Rafał Wietrzyński