Drukuj
Nadrzędna kategoria: Regiony
Kategoria: Ciekawostki regionalne
Odsłony: 6641

Ocena użytkowników: 4 / 5

Gwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka nieaktywna
 

Stary Jaworów : niem Alt Jauernick

gmina : Jaworzyna Śląska

powiat : świdnicki

województwo : dolnośląskie

 

Historia, którą chcemy opowiedzieć, nie jest żadnym odkryciem. Uważamy jednak, że jej zawiłości, wątki towarzyszące, a w końcu finał, są chyba mocno niedocenione. My dowiedzieliśmy się o całej sprawie z artykułu zamieszczonego na łamach miesięcznika jaworzyńskiego "U Nas" (nr z grudnia 1992), p.t. "Pomnik", zredagowanego przez Pana Jacka Czarnika. Postanowiliśmy pozbierać fakty, i osobiście prześledzić co się da w terenie...

Wyjątkowość tego pomnika polega na tym, że w przeciwieństwie do większości pomników pozostawionych przez Niemców na tych terenach, ten nie tylko przetrwał, ale otrzymał nową, "lepszą" misję pamięci i chwały.


Fryderyk II Wielki.

Mimo to, że pomnik uroczyście odsłonięty został w 1906 roku, należy cofnąć się nieco w czasie do wydarzeń z 1761, które stały się podstawą do jego wzniesienia.

Trwała wojna siedmioletnia (1756-1763). Należąca do Prus Twierdza Świdnica, zagrożona była atakiem wojsk austriackich. W celu ochrony twierdzy, dnia 20 sierpnia 1761 r. w okolice miasta przybył wraz ze swoją armią król Prus Fryderyk II zwany Wielkim. Umocniony obóz wojsk pruskich zlokalizowany został w pobliżu Bolesławic (Bunzelwitz), Starego Jaworowa (Jauernick), Pasiecznej (Zedlitz), Pastuchowa (Puschkau), Piotrowic (Peterwitz), Nowic (Neudorf) i Wierzbnej (Wurben)*. Namiot króla, ustawiony został bezpiecznie, gdzieś w granicach dzisiejszej Jaworzyny Śląskiej, która w owym czasie jeszcze nie istniała **.

 


* To właśnie wtedy, w ramach tworzenia obozu umocnionego, wojska pruskie zbudowały znane nam rozległe szańce na wzgórzu pomiędzy Wierzbną a Bagieńcem.

** Kilkadziesiąt lat później, właśnie w okolicy tego miejsca powstała nowa osada. Dnia 29 listopada 1843 roku, nazwano ją Königszelt (królewski namiot), czcząc w ten sposób miejsce obozowania króla. Po II Wojnie Światowej, i przyłączeniu tych ziem do Polski wieś nazwano Jaworzyna Śląska.)



 

Mapa - lokacja wojsk pruskich (kolor niebieski) i austriacko-rosyjskich (kolor czerwony).


Fryderyk niecierpliwie wyczekując ruchów wojsk wroga, postanowił opuścić bezpieczny obóz, i udał się do posterunku znajdującego się na wzgórzu Pfaffenberg (pomiędzy Starym a Nowym Jaworowem, tuż przy dzisiejszym wysypisku śmieci), aby osobiście, wraz ze swoimi żołnierzami obserwować rozwój sytuacji w polu. Wojska austriackie nie wykazywały jednak woli walki, przez co Fryderyk Wielki wyczekiwał kolejne dni i noce na żołnierskim posterunku w niewygodzie.

Fryderyk II Wielki



We wrześniu 1761 roku, wojska austriackie nie podejmując ani jednej próby ataku na Twierdzę Świdnica rozpoczęły odwrót. Mimo akcji zaczepnych przeprowadzonych przez wojska Fryderyka, Austriacy wycofywali się. 26 września także Król ostatecznie rozkazał swojej armii wymarsz. Prusacy wyruszyli w kierunku Ziębic. Tak oto całe wydarzenie miało się zakończyć, ale się nie zakończyło. Sprytny dowódca wojsk austriackich, feldmarszałek Laudon, znając słabości świdnickiej twierdzy, tylko czekał na ten moment. Gdy armia pruska oddaliła się od Świdnicy na odpowiednią odległość, wrócił ze swoimi żołnierzami pod twierdzę, i jednym szturmem zdobył ją 1 października 1761 roku.***

 


*** Twierdza zostaje odbita przez wojska pruskie dopiero rok później, w październiku 1762r., po wielotygodniowym oblężeniu.


 

Atak na twierdzę świdnicką - 1 październik 1761r.


 

Ukłon Cesarza Wilhelma II.

W 1906 roku, pragnąc uczcić heroiczny wyczyn sprzed lat Fryderyka Wielkiego, ufundowano sporych rozmiarów obelisk, którego odsłonięcia dokonał osobiście Cesarz Wilhelm II. Wydarzenie cieszyło się ogromnym zainteresowaniem, przyciągając ludzi z całego Śląska. Girlandami przystrojona była Świdnica, oraz droga ze Świdnicy do miejsca ustawienia pomnika w Starym Jaworniku na wzgórzu Pfaffenberg.


Cesarz Wilhelm II.


Lokalizacja pomnika na mapie z 1937r.

Nazwy miejscowości : Alt Jauernick - Stary Jaworów, Bunzelwitz - Bolesławice, Wickendorf - Witków, Tunkendorf - Tomkowa


Lokalizacja pomnika na mapie Google (sat)


Teren wskazany strzałką (o ciemniejszej barwie) należy do prywatnej firmy, i wstęp na niego jest zabroniony. Jednak na miejscu, poza drogą prowadzącą niegdyś do pomnika i lekkim, sztucznym wzniesieniem nie znajdziemy nic. Wszystkie elementy zostały zdemontowane.


Poniżej zdjęcie z 1906r. przedstawiające uroczystość odsłonięcia pomnika, poświęconego Fryderykowi II Wielkiemu. Na pomniku umieszczono tablice z napisem :


" TUTAJ, od 20 VIII do 15 IX 1761r. FRYDERYK WIELKI z 50 tyś. ŻOŁNIERZY

OPIERAŁ SIĘ 130 tyś. ARMII WROGA I BRONIŁ ŚWIDNICY.

W OBOZIE NA TYM WZGÓRZU ZAGROŻONYM NIEBEZPIECZEŃSTWEM,

KRÓL NOCOWAŁ NA POSŁANIU ZE SŁOMY, W OTOCZENIU SWOICH ŻOŁNIERZY. "



Stary pomnik w nowej odsłonie.

Po II Wojnie Światowej, pomnik przeniesiony został (prawdopodobnie przez żołnierzy radzieckich) na utworzony w Świdnicy Cmentarz Wojenny Armii Radzieckiej, przy ul. Łukasińskiego. Nieznana nam jest data tej operacji, oraz jakakolwiek dokumentacja fotograficzna. (Jeśli ktokolwiek posiada zdjęcia z okresu tworzenia cmentarza, bądź odsłonięcia pomnika w tym miejscu - prosimy o kontakt za pośrednictwem formularza kontaktowego).

Po odpowiednich modyfikacjach : zamontowaniu na szczycie czerwonej, pięcioramiennej gwiazdy, oraz dołożeniu na frontowej ścianie obelisku cyfr tworzących rok wzniesienia - 1945, a także wymianie tablic na nowe, pomnik dumnie przypomina do dziś "WIECZNĄ CHWAŁĘ BOHATERÓW ARMII CZERWONEJ"


Napis w języku polskim (taki sam jest też w języku rosyjskim).


Zastanawiamy się, czy tablice są rzeczywiście nowe, czy ze względów oszczędnościowych odwrócono je. Być może oryginalne napisy w języku niemieckim znajdują się na odwrocie tablicy? Przyglądając się starym zdjęciom pomnika zauważyć można, że nie było czterech czarnych tablic. Były prawdopodobnie dwie, oraz dwa napisy wykonane bezpośrednio w obelisku. Dziś, tablice założone są na każdym boku obelisku, co oznaczać też może konieczność maskowania oryginalnych napisów. To zadanie dla stowarzyszeń ze Świdnicy. Jeśli któreś zechciało by się podjąć ściągnięcia tablic i potwierdzenia tych przypuszczeń byłoby ciekawie... :)


Cmentarz Wojenny Armii Czerwonej w Świdnicy przy ul. W. Łukasińskiego


Porównanie "obu" odsłon. Tutaj widać to, o czym pisaliśmy wcześniej, W pierwszej odsłonie jest tablica i napis wyryty w obelisku, w drugiej tablice ze wszystkich stron.



Matthias