- Gmina Jaworzyna Śląska

Jaworzyna Śląska : niem. Königszelt

gmina : Jaworzyna Śląska

powiat : świdnicki

województwo : dolnośląskie

(50.914359, 16.430391)

Trudno wskazać punk, który ma być centrum Jaworzyny Śląskiej. Zaznaczyłem we współrzędnych Urząd Miasta, ale myślę, że najodpowiedniejszym miejscem byłaby stacja kolejowa, bądź cały jaworzyński węzeł kolejowy. To właśnie dzięki budowie linii kolejowej w tym miejscu powstało całkiem niedawno to miasteczko...

To jest prawdziwa Jaworzyna Śląska

Herb Jaworzyny Śląskiej

Powstanie Jaworzyny Śląskiej ma związek z budową przez Towarzystwo Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej linii kolejowej z Wrocławia do Świebodzic, dziś stanowiącej część linii kolejowej nr 274. W miejscu rozgałęzienia trasy na linię do Świdnicy i Świebodzic powstał najpierw przystanek kolejowy, później natomiast stacja węzłowa wraz z zapleczem i osiedlem kolejarskim. Niemiecka nazwa osady, Königszelt (w tłumaczeniu „królewski namiot”) nawiązuje do czasów wojny siedmioletniej oraz stacjonowania na tych ziemiach w 1761 r. wojsk pruskich i ich dowódcy – Fryderyka II Wielkiego, króla Prus. Polska nazwa, bez oparcia w tradycji, nawiązuje do nazwy miejscowości Stary Jawornik, której częścią były początkowo ziemie, na których dziś leży miasto. Początkowo Jaworzyna Śląska stanowiła osadę kolejowo-przemysłową przy rozwijającym się węźle kolejowym z parowozownią. Na początku lat 60. XIX wieku w okolicy Jaworzyny odkryto żwiry budowlane, dość rzadkie w tych rejonach, oraz glinki kaolinowe. Odkrycie surowców, a także dostatek drewna, węgla kamiennego (z pobliskiego Zagłębia Wałbrzyskiego), gazu i dobra komunikacja kolejowa zadecydowały, że w 1863 Traugott Silber wzniósł w Jaworzynie fabrykę porcelany, po wojnie upaństwowioną, a 1993 sprywatyzowaną na rzecz pracowników jako Zakłady Porcelany Stołowej „Karolina”. Obok fabryki porcelany z czasem istniały w mieście również inne zakłady: fabryka melasy, gorzelnia, mleczarnia, które obecnie nie istnieją. W 1945 r. miejscowość została włączona do Polski i otrzymała obecną nazwę. Ówczesna ludność Jaworzyny Śląskiej została wysiedlona do Niemiec. Miejscowość uzyskała prawa miejskie w 1954 roku. Zamknięta w 1991 roku, wraz ze spadkiem przewozów kolejowych i zastąpieniem ostatnich parowozów trakcją spalinową parowozownia, funkcjonuje od tego czasu jako skansen kolejnictwa, natomiast od 2004 roku jako prywatne Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku, o czym przeczytasz w odrębnym opracowaniu.

Urząd Miasta Jaworzyna Śląska

Jedna z kamienic w pobliżu Urzędu Miasta

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisana jest : willa, obecnie komisariat kolejowy, z 1880 roku, ul. Wolności 2, Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku, Zakład produkcji porcelany stołowej "Karolina", Stadion Miejski, Jezioro Jaworzyńskie "Żwirownia" i kościół pod wezwaniem św. Józefa.

A - Stadion Miejski, B - Teren Fabryki Porcelany, C - Muzeum (skansen lokomotyw), D - Żwirownia, E - węzeł kolejowy

Urząd Miasta przy ul. Wolności

Komisariat, niegdyś willa fabrykanta

Komisariat, niegdyś willa fabrykanta, stan nie jest zadowalający, ale jest szansa, że to się zmieni gdy budynek przejmie miasto na potrzeby ośrodka kultury

Urząd Miasta

Widok na ul. Wolności, skrzyżowanie z Westerplatte

U. Wolności w kierunku "Karoliny"

Ul. Wolności, wiadukt kolejowy

Ul. Westerplatte, budynek po lewej stoi w miejscu dawnego kościoła ewangelickiego, po prawej dawna plebania, dziś pensjonat

Dawna plebania kościoła ewangelickiego

Kaplica przy ul. Westerplatte

Ta sama kaplica widziana od tyłu

Kościół parafialny pod wezwaniem św. Józefa

Kościół parafialny pod wezwaniem św. Józefa

Kościół parafialny pod wezwaniem św. Józefa

Kościół parafialny pod wezwaniem św. Józefa - wnętrze

Budynek stacji - jeszcze przed remontem

Budynek stacji - jeszcze przed remontem

Budynek stacji - jeszcze przed remontem

Budynek stacji - po niedawnym remoncie

Budynek stacji - po niedawnym remoncie

Tu stacja Jaworzyna Śląska...

Stacja widziana od strony ul. Powstańców

Budynek ośrodka kultury, niegdyś część fabryki porcelany

Wieża wodna w centrum Jaworzyny Śląskiej - jedna z dwóch w mieście

Wieża wodna przy ul. Powstańców, przy dawnej małej parowozowni

Ul. Powstańców fragment budynku dawnej Szkoły Kolejowej

Tyły parowozowni - skansenu lokomotyw przy ul. Ogrodeowej

Typowe budynki miejskie z początku XX wieku, ul. Ogrodowa

Ul. 1 Maja

Jeden z budynków przy ul. 1 Maja, dawny hotel

Są miejsca w Jaworzynie Śląskiej, które zasłużyły sobie na osobne opracowanie. Wśród nich dawne miejsce spotkań, zabaw i wypoczynku : Restauracja Sanssouci, o której pisaliśmy TUTAJ, oraz zabudowania poza Jaworzyną nazwane Kłopotna lub Korea, o której pisaliśmy TUTAJ. Osobno też zrelacjonowaliśmy wizytę w skansenie lokomotyw (Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku).

---

Fotografował i przygotował : Matthias