Labiryntarium - Jelenia Góra, "Kościół Łaski" i Lapidarium Sztuki Nagrobnej

Jelenia Góra : niem. Hirschberg im Riesengebirge, czes. Jelení Hora,

powiat : jeleniogórski

województwo : dolnośląskie

(50.904121, 15.744294)

Jeloniogórskie Sanktuarium Krzyża Świętego, Kościół Garnizonowy Wojska Polskiego p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Jeleniej Górze na szlaku Via Sacra to miejsce szczególne. Jest jednym z sześciu na Śląsku tzw. Kościołów Łaski dla ewangelików (dziś katolicki), na których budowę wydano zgodę w 1709 roku. Wokół kościoła, na dawnym cmentarzu ewangelickim od kilku lat funkcjonuje wspaniałe lapidarium sztuki nagrobnej. Odwiedziliśmy to miejsce przy okazji odbywającego się we wrześniu 43 Jarmarku Staroci i Osobliwości.

"Kościół Łaski"

W 1709 r. zezwolono na wybudowanie na Śląsku sześciu świątyń dla ewangelików, tzw. "Kościołów Łaski". Wzniesiono je w Cieszynie, Jeleniej Górze, Kamiennej Górze, Kożuchowie, Miliczu i Żaganiu. Ewangelicy z Jeleniej Góry nie czekając na wzniesienie murowanej świątyni, podjęli w 1709 r. prace przy budowie tymczasowego kościoła. Budowa murowanej świątyni rozpoczęła się jeszcze w tym samym roku, na terenie ogrodów, w miejscu, gdzie obecnie stoi kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego. Dla miejscowych ewangelików przyszła świątynia miała być reprezentacyjną budowlą sakralną, więc jej architektem został mistrz Marcin Frantz. Nowo wybudowana świątynia została wzniesiona w stylu barokowym, na planie równoramiennego krzyża greckiego. Jej długość wraz z pomieszczeniem na zakrystię wyniosła ok. 74 m., natomiast wysokość od posadzki wewnątrz kościoła po krzyż na kopule 57 m.

Wejście główne do kościoła

Widok wnętrza kościoła od wejścia głównego

Sklepienia zdobione malowidłami

Wszystkie sklepienia kościóła ozdobione są malowidłami naściennymi w stylu późnego baroku. Ich autorami są: Johann Hoffmann z Głogowa (uczeń M. Willmanna) i Feliks Antoni Scheffler z Pragi. Od strony zachodniej na malowidłach uwidocznione są:- Zmartwychwstanie Chrystusa- Wniebowstąpienie- Adoracja Trójcy świętej - wszystkie pędzla Schefflera zaś w kopule, iluzoryczną architekturę otaczają wizerunki Czterech Ewangelistów. Malowidła na sklepieniach uzupełniają postacie Apostołów. Po stronie północnej mamy fresk:- Nawrócenie św. Pawła natomiast po stronie południowej fresk:- Drabina Jakuba - obydwa pędzla Hoffmana

Boczna nawa

Prospekt organowo-ołtarzowy

Ołtarz główny ufundował w 1727 roku kupiec Chrystian Gotfryd Menzel, jego autorem jest stolarz Dawid Hilscher z Jeleniej Góry. W centrum ołtarza znajduje się obraz - Chrystus na Górze Oliwnej- autorstwa Otto Mengelberga z Düseldorfu (1818-1890). Wokół obrazu figury - personifikacje: Jeleniej Góry, śląska, Zwierzchności i Władzy, figura Chrystusa oraz alegorie: Wiary (św. Maria Magdalena), Skruchy (św. Piotr), Duszy Wybawionej (św. Ezechiasz). U stóp figury Chrystusa napis - Łk 9,23 -Jeśli kto chce za mną iść, niech się zaprze samego siebie, a weźmie krzyż swój na każdy dzień i niech idzie za mną. Ołtarz wraz z nowymi organami kosztował 30.000 talarów.

Prospekt organowo-ołtarzowy

Organy - Na wschodniej ścianie w prezbiterium ponad ołtarzem na tle fresku przedstawiającego sfałdowaną kotarę podtrzymywaną przez anioły, góruje wtopiony w jedną bryłę z Ołtarzem Głównym - prospekt organowy z figurami autorstwa rzeźbiarza J. J. Urbańskigo. Ten jedyny w swym bogactwie prospekt zawiera największy skarb muzyczny na śląsku, wspaniałe 76-głosowe barokowe organy o przepięknym romantycznym brzmieniu.Instrument został zbudowany w 1727 roku przez organomistrza M. Rödera z Berlina jako fundacja kupca Christiana Mentzla. Instrument był wielokrotnie przebudowywany i ubogacany. Został zbudowany pierwotnie jako instrument o trakturze mechanicznej i wiatrownicach mechaniczno-zasuwkowych z 53 rejestrowym zespołem dźwięku, a w okresie największej świetności posiadał 4 manuały, 64 głosy, 80 rejestrów i 3423 piszczałki. Obecnie, po licznych przebudowach ma trakturę pneumatyczną z wiatrownicami, 76 rejestrową, 4571 piszczałek, trzy manuały i nożny manuał. Ostatniej przebudowy i unowocześnienia dokonała w 1905 roku firma Schlag u. Söhne ze Świdnicy. W latach 1997-1998 firma braci Broszko dokonała remontu i renowacji organów, pod nadzorem rzeczoznawcy z min, Kultury i Sztuki mgra Mariana Dorawy. O tego czasu instrument zabrzmiał pełną barwą swych głosów, a świątynia stała się swoistą salą koncertową, gdzie oprócz Europejskiego Festiwalu Muzyki Organowej odbywa się wiele koncertów, z udziałem znamienitych gości.

Prospekt organowo-ołtarzowy

Relikwiarz Krzyża Świętego (foto : www.kosciolgarnizonowy.pl)

W dniu 14.09.2002 r. w Święto Podwyższenia Krzyża Świętego po długoletnich staraniach znalazły się w naszym Kościele Relikwie Drzewa Krzyża Świętego. J. E. Ks. Biskup Pierro Marini, Mistrz ceremonii Papieskich przekazał je dla naszej Parafii. Intronizacji dokonał J. E. Ks. Arcybiskup Francesco Pio Tamburrino - Sekretarz Watykańskiej Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Podczas tej uroczystości obecni byli także Biskup Legnicki Ks. Tadeusz Rybak, Biskup Pomocniczy ks. Stefan Regmunt, Ks. Prałat Arkadiusz Nocoń z Kurii Rzymskiej, Proboszcz naszej Parafii Ks. Prałat Andrzej Bokiej oraz Duchowieństwo naszego regionu.Relikwiarz w kształcie krzyża znajduje się w ołtarzu głównym, nad tabernakulum, w specjalnej pancernej kapsule szklanej. Wykonany jest ze srebra, pokryty złotymi zdobieniami.Na skrzyżowaniu ramion umieszczona jest kapsuła, w której znajdują się dwie drzazgi z Krzyża na którym umarł nasz Zbawiciel Jezus Chrystus. Autentyczność Relikwii potwierdza oryginalna pieczęć umieszczona w kapsule oraz certyfikat wystawiony przez Stolicę Apostolską.Na ramionach krzyża znajdujące się cztery kawałki drzewa oliwnego przywiezione z Ziemi Świętej. Dekretem z dnia 8.09.2006 r. JE Ks. Biskup Legnicki Stefan Cichy podniósł Naszą Parafię do godności Sanktuarium Krzyża Świętego Diecezji Legnickiej, co zostało uroczyście ogłoszone podczas święta Podwyższenia Krzyża Świętego w dniu 14.09.2006 r.Kustoszem Sanktuarium został Proboszcz Parafii ks. Prałat płk dr Andrzej Bokiej

W dniu 15.04.2007 r. w uroczystość Bożego Miłosierdzia, z udziałem Duchowieństwa Jeleniej Góry, dokonano intronizacji Relikwii Świętej M. Faustyny Kowalskiej - sekretarki i Apostołki Bożego Miłosierdzia oraz poświęcono nową Kaplicę Miłosierdzia Bożego.Relikwie zostały przekazana przez Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach. Są to relikwie ex ossibus czyli z kości Świętej. Umieszczone są w Relikwiarzu znajdującym się w Kaplicy Bożego Miłosierdzia obok naturalnej wielkości obrazu Jezusa Miłosiernego sprowadzonego z Łagiewnik. Autentyczność Relikwii potwierdza pieczęć umieszczona w kapsule z Relikwiami oraz certyfikat wystawiony przez postulatora procesu kanonizacyjnego św. Siostry Faustyny

Intronizacja relikwii św. Siostry Marii de Mattias (foto : www.kosciolgarnizonowy.pl)

Była wielką apostołką kultu Jezusa ukrzyżowanego i Jego Krwi, założycielką Zgromadzenia Sióstr Adoratorek Krwi Chrystusa i wielu ośrodków oświatowych we Włoszech. Urodziła się 4 lutego 1805 r. w Vallecorsa (Włochy), na pograniczu Państwa Kościelnego, w zamożnej i głęboko religijnej rodzinie. Jej dzieciństwo było szczęśliwe, pełne radości i beztroskie. Zgodnie ze zwyczajem epoki, nie chodziła do żadnej szkoły. Podczas częstych i długich rozmów ojciec zaszczepiał w niej miłość do Boga i podziw dla dzieła stworzenia. Niezatarte wspomnienia pozostawił w niej tragiczny okres walk bratobójczych, które w latach 1810-1825 toczyły się w okolicach jej rodzinnej miejscowości. Głębsze zainteresowanie religią i życiem duchowym zrodziło się w niej w 1822 r. pod wpływem misji ludowych głoszonych przez św. Kaspra Del Bufalo, wielkiego krzewiciela kultu Najświętszej Krwi Jezusa. Św. Maria stała się poniekąd spadkobierczynią jego przesłania i kontynuatorką jego dzieła. Mając zaledwie 29 lat, za radą swego kierownika duchowego ks. Giovanniego Merliniego założyła w Acuto, niedaleko Rzymu, Zgromadzenie Sióstr Adoratorek Krwi Chrystusa. Nowa wspólnota zakonna rozpoczęła swą działalność w szkole, która została jej powierzona przez administratora apostolskiego diecezji Anagni. Jej katechezy przyciągały wielu ludzi, a mężczyźni - głównie pasterze, którym ówczesna obyczajowość nie pozwalała uczestniczyć w organizowanych przez nią spotkaniach, słuchali jej w ukryciu. Z czasem stała się wielką i znaną kaznodziejką, cenioną przez dzieci i dorosłych, ludzi prostych i wykształconych. Niestrudzenie szerzyła kult Najświętszej Krwi, głosiła miłosierdzie i zabiegała o pokój i jedność między ludźmi. Nowe zgromadzenie rozwijało się bardzo szybko. Dzięki swej charyzmatycznej osobowości św. Maria założyła niemal 70 placówek we Włoszech, w Anglii i Niemczech.

Wnętrze kościoła

Ambona

Ambona - zbudowana w 1717 roku jako fundacja urodzonego w Jeleniej Górze kupca ze Zgorzelca Melchiora Bärtholda, została wyrzeźbiona z jednego bloku piaskowca przez nieznanego śląskiego twórcę. Na balustradzie kosza ambony i schodów znajdują się płaskorzeźby Chrystusa Zbawiciela, Czterech Ewangelistów, Zesłania Ducha świętego, Mojżesza i Węża Miedzianego oraz personifikacja Miłości Bożej. Podstawę ambony stanowi kolumna z której wyłaniają się postacie aniołów podtrzymujących jej czaszę. Nad amboną zawieszony jest ośmioboczny drewniany baldachim z rzeźbionymi figurami Apostołów. W 1745 roku, piorun uderzył w wieżę kościoła w następstwie czego zerwała się lina podtrzymująca zwieńczenie ambony. Ważący wiele kilogramów baldachim spadając zabił miejscowego pastora (Adolph Gottlob) głoszącego wtedy kazanie. Epitafium poświęcone temu wydarzeniu znajduje się na zewnątrz kościoła.

Chrzcielnica (foto : www.kosciolgarnizonowy.pl)

Chrzcielnica stojąca po lewej stronie ołtarza została wykonana z jednego bloku niebieskiego marmuru i pochodzi z roku 1717. Z fundacji kupca Johanna Martina, w stylu póżnego baroku wykonał ją nieznany autor. Na jej obwodzie zostały ukazane - w postaci alabastrowych płaskorzeźb - sceny z życia Jezusa i z dziejów narodu wybranego: Chrzest Chrystusa, Zmartwychwstanie, Arka Noego, Przejście Izraelitów przez Morze Czerwone.

Nawa boczna

Wnętrze kościoła

Epitafia wewnątrz kościoła

Widok na kościół od bocznego wejścia

Wokół kościoła, na terenie dawnego, rozległego cmentarza ewangelickiego utworzono w 2013 roku Lapidarium Sztuki Nagrobnej. Poza zachowanymi i odrestaurowanymi 19-ma kaplicami, podziwiać można wiele epitafiów jak również fragmentów nagrobków... Wszystkie zabytki pochodzą z XVII wieku.

Lapidarium Sztuki Nagrobnej

Powyższe nagrobki (patrząc od lewej) Klary Heinrich, rodziny Titze oraz rodziny Wittig i Schmidt pochodzą z cmentarza przy nieistniejącym już kościele p.w. Św. Ducha (obecnie ul. Wolności 25)

Kaplice grobowe