Ocena użytkowników: 5 / 5

Gwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywna
 



Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, może uznać za Pomnik Historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury; określa także w wydanym rozporządzeniu jego granice. Wniosek do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wpisanie obiektu na listę pomników Historii składa Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków. (Art. 15 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dz. U. 2003 Nr 162 poz. 1568 z późn. zm.).

Pomnik Historii jest jedną z czterech form ochrony zabytków. Od roku 1994 do chwili obecnej Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wpisał ponad 50 obiektów na listę Pomników Historii. Uznanie za Pomnik Historii oznacza nadanie danemu zabytkowi lub parkowi kulturowemu szczególnej rangi ze względu na jego wartość dla kultury narodowej. W trybie przewidzianym dla jego uznania, przewidziana jest możliwość cofnięcia uznania zabytku nieruchomego za Pomnik Historii.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego może przedstawić Komitetowi Dziedzictwa Światowego wniosek o wpis Pomnika Historii na "Listę dziedzictwa światowego" w celu objęcia tego Pomnika ochroną na podstawie Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjętej w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. (Dz. U. z 1976 r. Nr 32, poz. 190 i 191).

 

Kryteria wyboru ustalone przez Radę Ochrony Zabytków


Uznanie zabytku za Pomnik Historii jest szczególną formą nobilitacji. Do tego trudnego i niezwykłego uprzywilejowania można zgłaszać zabytek nieruchomy o znaczeniu ponadregionalnym, o dużych wartościach historycznych, naukowych i artystycznych, mający znaczenie dla polskiego dziedzictwa kulturalnego, utrwalony w świadomości społecznej i stanowiący źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń. Ponadto muszą to być zabytki, które:


• zachowały pierwotną kompozycję przestrzenną lub uległy nieznacznym przekształceniom,

• są jednorodne stylowo lub o czytelnych i zharmonizowanych ze sobą nawarstwieniach

• są należycie wyeksponowane w przestrzeni miejskiej lub krajobrazie i zachowały pierwotne relacje z otoczeniem,

• są dziełami wybitnych twórców, np.: architektów, planistów, architektów krajobrazu,ogrodników,

• są dobrze zachowane lub w stanie pozwalającym na ich rewaloryzację,

• są przedmiotem troski konserwatorskiej


Pomnikami Historii mogą być:


- krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły budowlane, które:

• tworzą zespół zabudowy o jednorodnym stylowo i artystycznie charakterze (zmiany i przekształcenia nie wpływają w sposób istotny na kompozycję i dyspozycję zespołu),

• zachowały pierwotne funkcje użytkowe,

• stanowią świadectwo ciągłości tradycji;


- dzieła architektury i budownictwa lub zespoły tych dzieł o wspólnych cechach stylowych, użytkowych lub konstrukcyjnych, które:

• prezentują wybitne walory architektoniczne,

• stanowią przykład nowatorskich bądź unikatowych rozwiązań budowlanych i inżynierskich,

• są jednorodne stylowo lub o czytelnych i zharmonizowanych ze sobą nawarstwieniach,

• zawierają wybitny artystycznie wystrój i elementy wyposażenia związane historycznie z obiektem;


- dzieła budownictwa obronnego, które:

• reprezentują wybitne przykłady „architektury militaris” i inżynierii wojskowej o zdefiniowanym systemie obronnym,

• wiążą się z ważnymi wydarzeniami w dziejach Polski,

• prezentują wybitne walory kompozycyjne, przestrzenne i krajobrazowe;


- obiekty dziedzictwa przemysłowego, inżynierii lądowej i wodnej, które:

• reprezentują tradycyjne lub unikalne dziedziny przemysłu zakorzenione w kulturze przemysłowej ziem polskich,

• stanowią zespoły zabudowy przemysłowej i robotniczej o czytelnym układzie urbanistycznym,

• posiadają zachowane dawne urządzenia produkcyjne (linie technologiczne, maszyny) pozwalające na odtworzenie tradycyjnych sposobów wytwarzania,

• stanowią dzieła inżynierskie z zachowanymi urządzeniami technicznymi w historycznym układzie przestrzennym i krajobrazowym;


- parki i ogrody, które:

• są założeniami o wybitnych walorach kompozycyjnych, krajobrazowych i przyrodniczych,

• tworzą wraz z zabudową rezydencjonalną i gospodarczą oraz małą architekturą założenia architektoniczno-parkowe o wybitnych walorach kompozycyjnych, architektonicznych i artystycznych,

• posiadają urozmaiconą szatę roślinną, w tym wartościowy drzewostan o charakterze pomnikowym (pomniki przyrody),

• zachowały historyczny lub możliwy do odtworzenia układ kompozycyjny i szatę roślinną;


- cmentarze, które:

• zachowały historyczny układ przestrzenny,

• zawierają dzieła sztuki sepulkralnej o dużych wartościach artystycznych lub będące przejawem miejscowej tradycji kamieniarskiej,

• kryją prochy wybitnych Polaków,

• są świadectwem ważnych wydarzeń historycznych,

• posiadają wartościowy drzewostan;


- miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź związane z działalnością wybitnych osobistości lub instytucji, które:

• stanowią materialne świadectwo przenikania kultur, religii i postaw patriotycznych,

• są związane z ideami, symbolami, wierzeniami lub żywymi tradycjami artystycznymi,

• wiążą się z ważnymi wydarzeniami historycznymi lub działalnością wybitnych postaci historycznych i instytucji,

• zachowały historyczny układ przestrzenny (nawiązujący do wydarzeń, które te miejsca upamiętniają);


- zabytki archeologiczne takie jak pozostałości terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej, które:

• stanowią trwały ślad egzystencji lub działalności człowieka,

• zawierają czytelne nawarstwienia kulturowe,

• zawierają wartościowe wytwory kultury materialnej.


Minister Kultury występuje do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o uznanie zabytku za pomnik historii, jeżeli zgłaszany zabytek spełnia wskazane kryteria. W przypadku zabytków architektury ? obiekty o jednorodnych cechach i wartościach, reprezentujące wspólny krąg kulturowy, mogą być grupowane w zespoły.



Opracował : Matthias, źródło www.prezydent.pl