Ocena użytkowników: 5 / 5

Gwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywna
 

Umocniony Łuk Odry i Warty  : niem. Festungsfront im Oder-Warthe Bogen

znany jako Międzyrzecki Rejon Umocniony (MRU)

województwo : lubuskie

Planowaliśmy odwiedzenie MRU już od dłuższego czasu, ale odległość wymuszała zaplanowanego i przede wszystkim dłuższego niż jeden dzień wypadu. W końcu się udało, dzięki czemu będziemy mogli zrelacjonować to co zobaczyliśmy na naszej stronie.

Kopuły bunkra Pz.W.717, Pniewo

mru00

Międzyrzecki Rejon Umocniony to współczesna, umowna nazwa dla właściwej tłumaczonej z niemieckiego - Umocniony Łuk Odry i Warty (niem. Ostwall albo Festungsfront im Oder-Warthe Bogen). Dziś są to w dużej mierze pozostałości systemu umocnień stworzonego przez Niemców w latach 1934–1938 dla ochrony wschodniej granicy (Bramy Lubuskiej i przedmościa odrzańskiego) przed Polską!

Mapka przedstawiająca zachodnią granicę Polski przed 1939 rokiem. Odległość z najdalej na zachód wysunietego punktu (strzałka) do Berlina wynosiła niespełna 200 km. Dlatego Niemcy, w obawie przed ewentualnym atakiem z Polski, rozpoczęły budowę w łuku Warty i Odry (oznaczone kółkiem) budowę blisko 100 km linię uforyfikowaną...

mru01

MRU składa się z trzech odcinków różniących pod względem charakterystyki geograficznej otoczenia i nasyceniem obiektami fortyfikacyjnymi. Odcinek północny opiera się o rzekę Wartę pod Gorzowem Wielkopolskim, gdzie styka się z południową flanką Wału Pomorskiego i kończy w okolicach miejscowości Kursko i Pieski. Odcinek centralny, najsilniej ufortyfikowany, ciągnie się od Kurska przez Kęszycę, Pniewo do Boryszyna (wszystko w okolicach Międzyrzecza, stąd nazwa MRU). Odcinek południowy od Lubrzy do Odry łączy umocnienia MRU z Linią Środkowej Odry. Od wschodu, na przedpolu MRU wzniesiono Pozycję Trzcielską, chroniącą główną linię fortyfikacji przed atakiem z marszu.

Międzyrzecki Rejon Umocniony to także jedne z największych podziemi fortyfikacyjnych świata. Łączną długość podziemnych korytarzy szacuje się na około 32–35 km. Podziemia są obecnie rezerwatem nietoperzy, w którym zimuje ponad 30 tys. osobników należących do 12 gatunków nietoperzy, dlatego sezonowo dostęp do podziemi jest utrudniony lub wręcz niemożliwy.

Mapka szczegółowa przedstawiająca cały MRU, z podziałem na część północną, centralną i południową. Linia od północy rozpoczyna się poniżej Gorzowa Wielkopolskiego w okolicach Skwierzyny i ciągnie się na południe przez m.in. Bledzew, Kursko, Pniewy, Boryszyn, Lubrzę, Mostki, Ołobok, Przetocznicę do Bródek nad Odrą... (źródło : książka "Międzyrzecki Rejon Umocniony", Janusza Miniewicza i Bogusława Perzyka)

mru02

Schrony bojowe wzniesione zostały na całej, około 80-kilometrowej długości linii Frontu. Ich największe nagromadzenie znajdowało się na centralnym odcinku oraz w zamykających ważne strategicznie kierunki grupach warownych (Werkgruppe). Na grupy warowne podzielono również większość połączonych systemem podziemnym schronów odcinka centralnego. Grupy warowne Frontu zaznaczone na mapce to:

Odcinek północny :

1. Grupa warowna „Ludendorff” (Werkgruppe „Ludendorff”) – 6 schronów.
2. Grupa warowna „Roon” (Werkgruppe „Roon”) – 1 duży schron z dwiema wieżami odosobnionymi.
3. Grupa warowna „Moltke” (Werkgruppe „Moltke”) – 1 duży schron z dwiema wieżami odosobnionymi.

Odcinek centralny („Wysoka”) :

4. Grupa warowna „Schill” (Werkgruppe „Schill”) – 2 schrony.
5. Grupa warowna „Nettelbeck” (Werkgruppe „Nettelbeck”) – 3 schrony bez komunikacji podziemnej.

Grupy 6-11 są częścią ciągłego Frontu Ufortyfikowanego i połączone systemem podziemnym.

6. Grupa warowna „Lützow” (Werkgruppe „Lützow”)
7. Grupa warowna „Yorck” (Werkgruppe „Yorck”)
8. Grupa warowna „Gneisenau” (Werkgruppe „Gneisenau”)
9. Grupa warowna „Scharnhorst” (Werkgruppe „Scharnhorst”)
10. Grupa warowna „Friesen” (Werkgruppe „Friesen”)
11. Grupa warowna „Jahn” (Werkgruppe „Jahn”)
12. Grupa warowna „Körner” (Werkgruppe „Körner”) – 3 schrony bez komunikacji podziemnej.

Odcinek południowy :

13. Grupa warowna „Lietzmann” (Werkgruppe „Lietzmann”) – 4 schrony bez komunikacji podziemnej.

Schrony nie należące do grup warownych rozmieszczone były wzdłuż całej linii, zamykając kierunki natarcia i osłaniając przeszkody hydrotechniczne. Kilka obiektów, zarówno stanowisk dla karabinów maszynowych pochodzących z lat 1935-1936, jak i późniejszych Panzerwerków tworzyły drugą linię obrony na odcinku „Wysoka”.

 

My pokażemy odwiedzone przez nas w kolejności od północy, następujące obiekty :

1. Grupa warowna Ludendorf na Lisiej Górze w tym : 

- Pz.W.865 - największy schron grupy warownej stanowiący dla niej zaplecze socjalno techniczne, wyposażony w jedną kopułę 6 strzelnicową. Połączony z systemem podziemnym. Obecnie wysadzony i pozbawiony pancerzy.
- Pz.W.866 - jeden z najciekawszych schronów MRU. Pierwotnie wyposażony w kazamatę pancerną dla armaty p.panc. oraz kopułę 2P7. Połączony z systemem podziemnym. Obecnie wysadzony i pozbawiony pancerzy. Zachowana podstawa armaty.
- Pz.W.868 - schron dla obserwatora artylerii wyposażony w kopułę pancerną. Połączony z systemem podziemnym. Obecnie wysadzony pozbawiony pancerzy.
- Pz.W.867 - schron z kopułą 3 strzelnicową. Połączony z systemem podziemnym. Zachowany lecz dolne kondygnacje zasypane piaskiem. Zachowana częściowo kopuła 2P7.
- Pz.W. 864 - duży jednokondygnacyjny schron bojowy. Pierwotnie wyposażony w moździerz maszynowy M19 oraz kopułę obserwatora piechoty. połączony z systemem podziemnym. Obecnie całkowicie wysadzony. Pancerz kopuły M19 zachowany (leży na stoku wzgórza).


2. Stary Dworek : forteczny most obrotowy D812 na kanale Obry. Zachowany w bardzo dobrym stanie. Obecnie możliwe jest obracenie przęsła, co odbywa się okazjonalnie przez grupę miłosników fortyfikacji.


3. Bledzew : Forteczny most przechylno - przesuwny K804 zachowany w dobrym stanie. Częściowo zachowane mechanizmy napędu przęsła w maszynowni. Obok mostu szlaban oraz drewniane pale zapór przeciwpancernych.


4. Kursko : forteczny most obrotowy D724, zachowany w bardzo dobrym stanie. Zachowane mechanizmy w schronie maszynowni.


5. MG u. PAK 743 - mały dwukondygnacyjny schron bojowy o odporności C z uzbrojeniem za płytą pancerną z garażem dla armaty przeciw-pancernej. Zbudowany dla linii Niesłysz Obra (nr 517). Obok stanowisko armaty p.panc. Najlepiej zachowany schron tego typu na całym MRU.


6. Pniewy : Zwiedzanie bunkrów i systemu podziemnego w tym :

- Pz.W.717 - dwukondygnacyjny typowy schron odcinka centralnego. Schron bojowy o odporności B z kopułami 6 strzelnicowymi i kazamatą flankującą obrony wejścia. Wyposażony także w moździerz maszynowy M19, forteczny miotacz ognia FN oraz kopułę obserwacyjną. Przystosowany do rozbudowy o kazamaty z uzbrojeniem p.panc. Połączony z systemem podziemnych koszar i zaplecza odcinka centralnego (wejście do podziemnego systemu).

- Pz.W.716 - dwukondygnacyjny typowy schron odcinka centralnego (bez bloku wejściowego). Schron bojowy o odporności B z kopułami 6 strzelnicowymi. Wyposażony także w moździerz maszynowy M19, forteczny miotacz ognia FN oraz kopułę obserwacyjną. Przystosowany do rozbudowy o kazamaty z uzbrojeniem p.panc. Częściowo wysadzony. Połączony z systemem podziemnych koszar i zaplecza odcinka centralnego (wyjście w opcji trasy długiej).


7. Wysoka : pięknie położona miejscowość w której mieliśmy bazę noclegową, miejsce tzw. "Rajdu Karabanowa", który przerwał linię fortyfikacji w Pniewie...


8. Wysoka : co nieco o schronie przeciwlotniczym w pobliżu jeziora.


9. Boryszyn (Pętla Boryszyńska) : Zwiedzanie bunkrów i systemu podziemnego w tym :

- A Pz.W. Nord - grupa Warowna Jahn. Schron bojowy osłony baterii pancernej. Zbudowano tylko dolną kondygnację. Połączony z systemem podziemnym. Rezerwat Nietoperzy. Obecnie udostępniony do zwiadzania wraz z podziemnym zapleczem niewybudowanej baterii pancernej (wejście do Pętli Boryszyńskiej).
- Pz.W.714 - grupa Warowna Jahn. Jednokondygnacyjny schron odcinka centralnego z początków rozbudowy. Schron bojowy o odporności B z kopułami 3 i 6 strzelnicowymi i kazamatą flankującą obrony wejścia. Wyposażony także w moździerz maszynowy M19, forteczny miotacz ognia FN oraz dzwon obserwacyjny. Mocno wysadzony. Połączony z systemem podziemnych koszar (starszy typ) i zaplecza odcinka centralnego.


10. Boryszyn : Pz.W.778 - mały dwukondygnacyjny schron bojowy o odporności B(B1) z kopułą 3 strzelnicową, kazamatą flankującą i garażem dla armaty p.panc. Zbudowany dla linii Niesłysz Obra (nr 515). Częściowo wysadzony, dolna kondygnacja zalana. Pierwotnie znajdował się w obrębie zabudowań gospodarskich i był maskowany na stodołę lub inny podobny budynek.

11. Staropole : Pz.W.780 - jednokondygnacyjny schron bojowy o odporności B1 z kopułą 3 strzelnicową dzwonem obserwacyjnym i kazamatą flankującą. Zbudowany dla linii Niesłysz Obra (nr 514). Częściowo wysadzony. W pobliżu mały całkowicie wysadzony schron bojowy dla dwóch ckm i z garażem dla armaty p.panc.

12 Lubrza : 

- Pz.W.694 - jednokondygnacyjny schron bojowy o odporności B z kopułą 6 strzelnicową i kazamatą pancerną oraz garażem dla armaty p.panc. Zbudowany dla linii Niesłysz Obra (nr 513). Częściowo wysadzony. Obecnie odrestaurowany (prywatny) i udostępniany do zwiedzania.
- Jaz 709 - Forteczny jaz spustowy. Służył do alarmowego napełniania zbiorników zalewowych. Zachowana konstrukcja i mechanizmy.


13. Ołobok : Jaz 602 i most K602 - jaz spustowy osłonięty ciężkim schronrm biernym oraz forteczny most przesuwny. Częściowo zachowane mechanizmy napędu przęsła w maszynowni. Obok mostu zachowany szlaban zapór p.panc. Jaz służył do alarmowego dostarczenia wody zbiornikom zalewowym.

14. Ołobok : Most K603b - forteczny most przesuwny. Zachowany. Częściowo zachowane mechanizmy napędu przęsła w maszynowni. Obok mostu szlaban zapór p.panc.


15. Ołobok : Most K603a - forteczny most przesuwny. Zachowany. Częściowo zachowane mechanizmy napędu przęsła w maszynowni. Obok mostu szlaban zapór p.panc.


16. "Zęby Smoka"  i "Zęby Hipopotama".

Na pewno znajdzie się jeszcze coś na dodatek. Wystarczy śledzić naszą stronę... 

Trochę historii...

Wbrew zakazowi traktatu wersalskiego Niemcy rozpoczęli w 1927 roku przygotowania do umocnienia swojej wschodniej granicy. Wszystkie działania utajniono, żeby uniknąć interwencji aliantów. Budowa umocnień Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego przebiegała etapami od 1934 roku. W latach 1934-1935 wzniesiono w ramach tzw. linii Nischlitz-Obra (Niesłysz-Obra) pierwsze, lekkie umocnienia, składające się z 12 schronów dla karabinów maszynowych z ukryciem dla armaty przeciwpancernej, tzw. Hindenburg-stand. Podjęto też zakrojone na szeroką skalę prace hydrotechniczne – budowę jazów, zapór i mostów zwodzonych. Przystąpiono do budowy dziewięciu tam i sześciu mostów przesuwnych w Bródkach, Przetocznicy, koło Ciborza i trzy w Ołoboku[4]. Otrzymały one numerację zaczynającą się od cyfry 6 (prace trwały do przełomu lat 1938/39, a przerwano je po zbudowaniu mostu 622 za Bródkami)[4]. W roku 1935 pozycję uzupełniono o dalsze 13 schronów, wyposażonych w kopuły pancerne. W tym czasie trwały prace nad przygotowaniem koncepcji tzw. frontu ufortyfikowanego, którego realizację rozpoczęto w 1936 roku. Największe nagromadzenie ciężkich fortyfikacji zaplanowano na centralnym odcinku (odcinek Wysoka) Łuku Odry-Warty, pozbawionym przeszkód wodnych. Zamierzano zbudować na 16-kilometrowym odcinku 107 ciężkich schronów bojowych, tzw. Panzerwerke, łącznie z najpotężniejszymi, o standardzie „A” – o stropach grubości 3,5 m i pancerzach o grubości 600 mm. Obiekty planowano wyposażyć w karabiny maszynowe, granatniki automatyczne, miotacze ognia, broń przeciwpancerną i artylerię. Artyleria dalekonośna miała być zgrupowana w bateriach pancernych i posiadać donośność 20 000 m dla armaty 105 mm i 15 500 m dla haubicy 149,1 mm. Obiekty w centralnej części ciągłego Frontu Ufortyfikowanego miały być połączone ze sobą nie tylko w ramach grup warownych, ale również pomiędzy grupami ciągnąć się miała podziemna droga rokadowa, tzw. Główna Droga Ruchu. W przypadku realizacji całości założenia byłaby to najpotężniejsza i najnowocześniejsza linia umocniona świata.

Odcinki północny i południowy miały opierać się o przeszkody wodne. Dla ich maksymalnego wykorzystania zbudowano szereg obiektów hydrotechnicznych. Oprócz kilku grup warownych nie zrealizowano planowanych kompleksów podziemnych.

Założenia niemieckie pozwalały na stopniowe uzupełnianie linii o nowe obiekty, a także rozszerzanie istniejących schronów. Budowę zasadniczego Frontu rozpoczęto od budowy schronów o odporności „B”. Na centralnym odcinku połączono je systemem podziemnych tuneli. Schrony miały być w miarę postępu prac uzupełnione o wieże bądź kazamaty z artylerią przeciwpancerną. Początkowo planowano wykorzystanie armat kalibru 37 mm, następnie rozpoczęto prace nad działami 50 mm. Na centralnym odcinku, pozbawionym przeszkód wodnych, wzniesiono ciągłą zaporę przeciwpancerną, tzw. zęby smoka. Prócz głównego, ciągłego systemu odcinka centralnego Frontu Ufortyfikowanego, zbudowano mniejsze grupy warowne, spośród których największą była Grupa warowna „Ludendorff”, położona w zakolu rzeki Obry.

Do roku 1938 wykonano większą część głównego systemu podziemnego na centralnym odcinku i system zapór hydrotechnicznych na północy i południu. Szkielet fortyfikacji stanowiły 83 schrony, obdarzone propagandową nazwą Panzerwerków, o standardzie „B” i „B1”. Zaawansowane były prace nad jednym kompleksem schronu o odporności „A” (A-8) oraz baterią pancerną nr 5. Zainstalowano pierwszą, eksperymentalną kazamatę z armatą przeciwpancerną kalibru 37 mm. Znajdowała się ona w grupie „Ludendorff”.

W maju 1938 roku budowę umocnień wstrzymano na rozkaz Hitlera, który kilkakrotnie wizytował budowę MRU (był m.in. 30 października 1935 roku)[5] i był niezadowolony z postępu prac. Fortyfikacji nigdy nie zrealizowano zgodnie z pierwotnymi planami[5]. W ramach doprowadzenia do gotowości bojowej uzupełniono pozycje o kilkanaście schronów o odporności „B1”. Powstały system był poprzez wyposażenie w nowoczesne uzbrojenie – karabiny maszynowe, granatniki i miotacze ognia – umocnieniem bardzo potężnym. Jego mankamentem był jednak brak broni przeciwpancernej oraz artylerii.

Od 1943 roku podziemia centralnego odcinka O.W.B. wykorzystywane były jako podziemna fabryka. Montowano tutaj silniki lotnicze.

W połowie 1944 roku przystąpiono do przygotowania umocnień do obrony. W pierwszej kolejności wzniesiono fortyfikacje polowe oraz lekkie schrony typu Ringstand 58c, których zbudowano 200-300. Zabrakło czasu na podjęcie na nowo rozbudowy pozycji o cięższe schrony. Sztab niemiecki zwrócił uwagę na brak broni przeciwpancernej. Planowano uzupełnienie pozycji o kazamaty dla czeskich armat kalibru 47 mm. Doświadczalnie wzniesiono taki schron na terenie grupy „Ludendorff”. Na budowę następnych zabrakło czasu.

W styczniu 1945 roku umocnienia były obsadzone przez bardzo nieliczne załogi. Mimo dobrego wyposażenia schronów, brak broni przeciwpancernej i ogólna dezorientacja panująca w szeregach niemieckich po rozpoczęciu styczniowej ofensywy wojsk radzieckich zadecydowały o względnie szybkim przełamaniu pozycji. Walki trwały w dniach 29-31 stycznia. Te trzy dni w znaczący sposób opóźniły jednak marsz radziecki i przyczyniły się do utrzymania przez Niemców linii Odry.

Po wojnie fortyfikacje zajmowały przejściowo wojska radzieckie i polskie. Wiele obiektów zostało wysadzonych dla pozyskania materiału, przede wszystkim cennej stali pancernej. Następnie opuszczone stały się celem szabrowników. W latach 80. XX wieku istniały plany umieszczenia w podziemiach centralnego odcinka magazynu odpadów radioaktywnych. Obecnie większość obiektów północnego i południowego skrzydła O.W.B. jest opuszczona. Zwiedzanie możliwe jest przez cały rok tylko z przewodnikiem, lecz w okresie zimowania nietoperzy (od listopada do marca) dla odwiedzających dostępny jest tylko obiekt Pz.W. 717 z jednym korytarzem.


Podróżowali i fotografowali : Matthias i Christophorus, przygotował : Matthias

źródła : wikipedia, książka "Międzyrzecki Rejon Umocniony", Janusz Miniewicz, Bogusław Perzyk, własne...