Kompleks Włodarz
gmina : Walim
powiat : wałbrzyski
województwo : dolnośląskie
Projekt Riese (z niem. olbrzym) to kryptonim największego projektu górniczo-budowlanego hitlerowskich Niemiec, rozpoczętego i niedokończonego w Górach Sowich oraz na zamku Książ i pod nim w latach 1943-1945. Niektóre źródła podają nawet połowę lat 30-tych XX wieku. Wobec nasilających się alianckich nalotów bombowych w 1943 Niemcy hitlerowskie przeniosły dużą część swej strategicznej produkcji zbrojeniowej w – uważany za bezpieczny – rejon Sudetów. Mniej więcej wówczas powstał projekt utworzenia nowej kwatery głównej Hitlera na zamku Książ oraz potężnych bunkrów i budowli podziemnych wydrążonych w Górach Sowich. W tym celu powołano jesienią 1943 r. spółkę Industriegemeinschaft Schlesien AG, której przekazano kilka tysięcy więźniów oraz jeńców wojennych, których umieszczono w czterech pierwszych obozach pracy. Jednak wobec niezadowalającego postępu prac już na przełomie marca i kwietnia 1944 nadzór nad budową przejęła Organizacja Todt. Plany obejmowały potężne prace adaptacyjne na zamku Książ, utworzenie wielkich przestrzeni wydrążonych pod zamkiem, konstrukcji olbrzymich tuneli i sal podziemnych w kilku miejscach w Górach Sowich, reorganizacji całej siatki okolicznych dróg, połączenia całości siecią kolei wąskotorowej. Była to dalece najkosztowniejsza budowa kwater wojskowych i obiektów strategicznych ówczesnych Niemiec, choć całkowite poniesione koszty trudno oszacować. Rozmach budowlano-inżynierski był na najwyższym wówczas dostępnym poziomie. Plany były kilkakrotnie zmieniane. Wedle danych z września 1944 produkcja tych schronów miała pochłonąć 150 milionów marek; wraz ze schronami w Wilczym Szańcu i w Pullach pod Monachium obejmowała 257 tysięcy m3 betonu zbrojonego stalą, 213 tysięcy m3 tuneli, 58 km dróg z sześcioma mostami, 100 km rurociągów. Na projekt Riese przyznano w 1944 roku 28 tysięcy ton stali i cementu, czyli tyle, ile Niemcy przeznaczały rocznie na budowę schronów przeciwlotniczych dla ludności cywilnej. Prace zostały wykonane tylko w części. Przed wkroczeniem Armii Czerwonej wiele podziemnych konstrukcji zostało zniszczonych, a przynajmniej tunele do nich prowadzące zostały wysadzone.
Fragment mapy z oznaczeniem Kompleksu Włodarz
Włodarz. Ten olbrzymi kompleks został wybudowany w masywie góry Włodarz, prowadzą do niego trzy wejścia od strony północno-wschodniej i jedno od strony północnej. Całość kompleksu to duża ilość korytarzy przecinających się pod kątem prostym i tworzących siatkę. Dodatkowo istnieje w nim, jedna z największych, nieukończona hala. Jest prawdopodobne, że w nieosiągalnej dziś głębi obiektu zamordowano wiosną 1945 kilka tysięcy więźniów pracujących przy budowie. Około 1/3 obiektu jest zalana wodą. Długość korytarzy: 3200 m (10 700 m2; 42 000 m3). Nad ziemią rozpoczęto prace nad potężnymi fundamentami.
Riese z zaznaczonymi filiami obozu Gross-Rosen (źródło : www.gross-rosen.eu)
Odniesienie Riese do ważniejszych miast Schweidnitz (Świdnica), Waldenburg (Wałbrzych)
Plan podziemi Włodarza
Plan podziemi Włodarza
Włodarz - tablica informacyjna przed kompleksem
Szata zimowa - dojście do kompleksu Włodarz
Włodarz, punkt kontrolny
Kiedyś, wchodząc tu, wielu nigdy nie wyszło...
Kolejny punkt kontrolny
I następny, tuz przy kompleksie
Jedno z wejść do Kompleksu Włodarz
Pozostałości dawnego, ciężkiego obozu pracy - torowisko i wagoniki do wywożenia urobku
Śnieg przykrył eksponaty, których we Włodarzu nie brakuje
Kolejne wejście do Kompleksu Włodarz
Tablica pamiątkowa poświęcona więźniom zmuszanym do pracy przy budowie Kompleksu Riese
Kolejny, piękny eksponat
Zbiórka przed wejściem
Są też grupy rekonstrukcyjne
Wejdziemy mocną grupą
Sala prelekcyjna
Prelekcja z pisarzem, znawcą tajemnic Gór Sowich - Jerzym Cerą
Korytarze Włodarza
Zimowe warunki spowodowały powstanie mgły w korytarzach
Hala ekspozycyjna
Oryginalne eksponaty
Głębiej warunki polepszyły się
Tablica znajdująca się w sztolniach Włodarza, poświęcona pamięci zmarłych przy budowie Kompleksu riese
Przewodnik ma do przekazania dużo ciekawych i szokujących informacji
Wielopoziomowe tunele
Skały pomiędzy poziomami miały być kruszone, tworząc duże hale
Spora część Włodarza dostępna jest wyłącznie za pomocą łodzi
Największa hala (słabe zdjęcie)
Widać łukowe, częściowo wybetonowane stropy
Sporo miejsc nie jest jeszcze dostępnych dla turystów
v
Całe Riese, oraz każdy z poszczególnych kompleksów, jest wciąż niedopowiedzianą historią. Nikt z całą pewnością nie jest w stanie stwierdzić jaki cel przyświecał Niemcom, by takim ogromnym nakładem i ofiarą ludzką prowadzić budowę na tak ogromnym obszarze. Pewne jest, że aby móc odnieść się do całego projektu, należy najpierw zejść pod ziemię i poczuć ten podziemny klimat osobiście...
Fotografował i przygotował : Matthias